مقایسه کارآیی دو روش کمی پهنه بندی خطر بیابان زایی(اختصاصی - مهاجری و انستیتوی بیابان ترکمنستان) در مدیریت منطقه بیابانی بجستان

منطقه مطالعاتی حوضه آبخیز بجستان با 965258 هکتار در مرکز استان خراسان واقع شده و شامل نقاط شهری بجستان، فردوس و اسلامیه است . این حوضه یکی از یزرحوضه های آبریز کویر بجستان یا کویر نمک می باشد. این تحقیق شامل سه قسمت است : 1 - پهنه بندی کمی شدت بیابانزایی به دو روش خارجی و داخلی با مقیاس 1:250000 . 2 - تعیین محدودیت ، قابلیت و ارائه الگوی مدیریتی. 3 - مقایسه دو روش از نظر ساختار پارامترها، الگوهای مدیریتی و اطلاعات پهنه بندی . روش پهنه بندی خارجی، روش مورد استفاده سازمانهای فائو و یونپ است که بدلیل استفاده نگارنده از منابع کشور ترکمنستان به آن نام " روش انستیتوی تحقیقات بیابان ترکمنستان 1983 " نهاده شده است . روش داخلی" روش طبقه بندی شدت بیابانزایی در ایران 1374" توسط اختصاصی و مهاجری براساس تجربیات و الگوهای مورد استفاده در دیگر کشورها ویژه شرایط ایران تهیه شده و در سطح 10 میلیون هکتار از اراضی کشور توسط طراحان آزموده شده است . روش خارجی براستفاده از تصاویر ماهواره ای تاکید داشته و واحدهای کاری براساس تفاوت در رنگ و تن تصویر ماهواره ای تفکیک می گردد. روش داخلی براساس چشم انداز گیاهی و کاربری اراضی، محیطهای مختلف بیابانی را تفکیک و واحدهای کاری را تعیین می کند. در نتیجه اجرای روش پهنه بندی انستیتوی تحقیقات بیابان ترکمنستان، حوضه آبخیز بجستان، دارای 35/17 در صد بیابان طبیعی، شامل تلماسه های فعال و بدون پوشش گیاهی و نمکزار، 2/19 در صد اراضی غیربیابانی شامل باغات و مراتع اصلاح شده، 0/06 درصد مناطق شهری و 62/55 درصد، اراضی تحت تاثیر کلاسهای مختلف شدت بیابانزایی می شود. 20 درصد در کلاس ضعیف ، 35 درصد در کلاس متوسط، 4درصد در کلاس شدید و 3 درصد در کلاس بسیار شدید بیابانزائی قرار دارد. تخریب پوشش گیاهی 30 درصد، فرسایش آبی 12 درصد، فرسایش بادی 16 درصد و شوری 5 درصد مساحت حوضه را تحت تاثیر بیابانزائی قرار داده است . روش داخلی نشان داده که کلاس آرام در حوضه وجود ندارد ولی کلاس کم 2/5 درصد، کلاس متوسط 56درصد، کلاس زیاد 7/5 درصد و کلاس شدید 34درصد مساحت حوضه را تشکیل می دهد. طبق روش داخلی در 14 درصد اراضی عوامل انسانی و در 86 درصد، عوامل طبیعی باعث بیابانزایی حوضه می باشد. مقایسه آماری ساختار پارامترهای دو روش پهنه بندی نشان می دهد که اختلاف معنی داری بین آنها نیست .